Evo napraviću pretpostavku da niste. Možda i jeste, ali smatrate da postoji mogućnost dodatnog poboljšanja tehnike učenja.
Danas ćemo pričati o metodama učenja koje su najčešće kod učenika i studenata, i vidjećemo šta nam o tome kažu naučni eksperimenti, koji se ovim problemom bave više od 100 godina. Vidjećemo koje su to najčešće metode, a koja je to metoda koja je dokazano iznad svih ostalih koje se trenutno koriste.
Koju od ovih metoda najviše koristiš u učenju?
Podvlačenje markerima
Pravljenje bilješki
Nešto drugo
Kao izvor naučnih informacija ću koristiti monografiju koju je objavio profesor Dunlosky sa saradnicima 2013 godine, u kojoj su obrađena mnogobrojna istraživanja o tehnikama učenja u prethodnih 100 godina.
PODVLAČENJE MARKERIMA
Metoda podvlačenja markerima je vjerovatno najzanimljivija studentima, jer je jednostavna za korištenje, i ne zahtijeva značajan utrošak vremena.
Dokazano je i da nema razlike između običnog podvlačenja riječi ili kompletnog markiranja riječi, što je i logično, jer se konceptualno postiže isti efekat – naglašavanje određenog dijela teksta.
Koji je concept ove metode i zašto bi ona u teoriji trebala funkcionisati? Recimo da moramo da zapamtimo ovih nekoliko stvari:
Olovka
Papir
Stolica
Makaze
Bubamara
Knjiga
Sveska
E sada, recimo 20 dana poslije čitanja ovog članka se vjerovatno nećete sjetiti tačno svih stvari koje sam nabrojao, ali ćete se gotovo sigurno sjetiti bubamare. To je zbog toga što se ovdje bubamara izdvaja iz ove cijele liste, čineći je zanimljivijom za mozak. Mozak ne voli stvari koje su monotone, ne smatra ih značajnim za učenje, međutim stvari koje se izdvajaju od okoline lakše i duže ostaju u sjećanju.
Analogija sa podvlačenjem teksta kao metodom učenja jeste ta da se naglašeni tekst izdvaja od okolnih nebitnih informacija, čineći ga tako zanimljivijim za mozak, kao što je to bio slučaj sa bubamarom.
Hajde da vidimo ima li naglašavanje teksta značaj u učenju. Za tu potrebu se vraćamo jedno 50 godina unazad, kada su Fowler i Barker odradili eksperiment gdje su studente podijelili u tri grupe. Svi student su dobili članak od otprilike 8000 hiljada riječi, za koji su imali sat vremena da ga nauče. Prva grupa je samo čitala članak. Druga grupa je naglašavala markerima bitne stvari u članku, dok je treća grupa čitala tekst sa već naglašenim stvarima. Svi student su se vratili nakon jedne sedmice, kada su mogli ponoviti gradivo tokom 10 minuta nakon čega im je slijedio test. Rezultati testa su pokazali da student koji su koristili metodu naglašavanjem markerima suštinski nisu imali bolje rezultate od kontrolne grupe, koja je samo čitala tekst.
Postoje naravno i određeni faktori koji utiču na efikasnost ove metode učenja - jedna studija je dokazala da će ova metoda biti efikasnija kod studenata koji znaju da ih čeka određena nagrada ako se pokažu dobro (Fass & Schumacher, 1978).
Takođe, ako se postave određeni uslovi u studiji, da studenti moraju naglasiti samo jednu rečenicu u paragrafu, to onda dovodi do jače povezanosti sa tekstom, pošto tada student upoređuje sve stvari u paragrafu kako bi došao do najznačajnije, I ovi studenti tada imaju bolje rezultate od onih koji samo čitaju tekst (Rickards and August, 1975)
Ali opet sa druge strane, većina studija govori kako naglašavanje teksta i nema nekog značajnog efekta, kada se poredi samo sa čitanjem teksta.
Najzabrinjavajući su rezultati jedne studije koji su povezivali naglašavanje teksta i sposobnosti da se povezuju stvari unutar teksta (Peterson 1992). Ova studija je dokazala da nije bilo razlike među studentima koji su čitali tekst I onih koji su ga naglašavali kada su im postavljali činjenična pitanja. Međutim, primjećeno je da su slabiji rezultati kod studenata koji su naglašavali tekst tokom učenja, kada su ih pitali stvari gdje je trebalo povezati određene koncepte unutar naučenog teksta. Ovo je vjerovatno zbog toga što naglašavanje teksta pažnju usmjerava na individualne stvari, olakšavajući pamćenje činjenica, ali opet sa druge strane odvlači pažnju od povezivanja tih činjenica u jednu cjelinu.
Sve u svemu, naučnici su ovu metodu učenja svrstali u metode sa niskom efikasnosti, posebno kada je u pitanju učenje gradiva koje je potrebno povezivati.
IŠČITAVANJE
Prelazimo na narednu metodu učenja, a to je iščitavanje. Obzirom da se veliki broj ljudi oslanja na tu metodu, hajde da vidimo koliko je ona efikasna.
U jednoj studiji (Rothkopf 1968), učesnici su bili podijeljeni u nekoliko grupa, čitajući određeni tekst jednom, dva i četiri puta, a postojala je i kontrolna grupa koja nije čitala tekst, nakon čega je slijedio test iz datog teksta. Očekivano, najslabije su prošli učesnici koji nisu čitali tekst, da bi najveći efekat bio postignut nakon drugog čitanja. Daljim čitanjem nije postignut značajan učinak.
Međutim, u ovoj studiji su testirali uzastopno čitanje, dok su u drugoj studiji napravili razmak između učenja (Verkoeijen, Rikers, and Özsoy, 2008). Ovdje su učesnici čitali određeni tekst jednom, a zatim su podijeljeni u tri grupe. Prva grupa je opet čitala dati tekst neposredno nakon prvog puta, druga grupa je čitala tekst 4 dana poslije, a treća grupa je čitala 25 dana poslije. Test je napravljen dva dana nakon zadnjeg iščitavanja, a najbolji rezultati su postignuti u grupi gdje je razmak bio 4 dana.
Sve u svemu, postoje određene tehnike koje poboljšavaju ovu metodu učenja, ali uzimajući u obzir ostale metode, naučnici su je svrstali u kategoriju metoda sa niskom efikasnosti.
PRAVLJENJE BILJEŠKI
1979. je rađena studija (Bretzing and Kulhavy) i u toj studiji su učešnici podijeljeni na nekoliko grupa, testirajući različite načine učenja, ali nama su ovdje od interesa dvije grupe: jedna koja je učila samo čitanjem i druga koja je pravila bilješke tokom učenja. Zatim su ih testirali, ili odmah nakon učenja ili nakon jedne sedmice. Vidimo da su rezultati bolji u grupi koja je pravila bilješke i u jednom i u drugom testu, upoređujući sa grupom koja je učila bez pravljenja bilješki.
Sada, postavlja se pitanje kojem procentu ljudi odgovara ovaj način učenja. Neki će znatno bolje izvlačiti bilješke, na taj način će taj sadržaj i lakše pamtiti. Jedno od pitanja koje se provlači kroz studije vezane za ovu metodu učenja jeste to da li je bolje praviti bilješke uporedo sa čitanjem, kada imamo pristup tekstu ili je bolje bilješke praviti nakon pročitanog dijela teksta, bez gledanja u sadržaj tog teksta. Odgovor na to jeste da se zapamti znatno veći procenat ukoliko ne gledamo u tekst, jer se tada ne oslanjamo na ono što je napisano, to jeste ne kopiramo jednostavno tekst koji je ispred nas, već se trudimo da replikujemo sadržaj koji smo već pročitali, što znatno poboljšava pamćenje pročitanog sadržaja.
Ovo je metoda učenja koja odgovara određenom broju ljudi i ako spadate u tu kategoriju, trebate je nastaviti koristiti, jer je svakako efikasnija od samog iščitavanja i naglašavanja teksta. Međutim, studije su opet pokazale da to i nije najidealnija metoda koja bi se mogla primjeniti na svakoga, te je opet svrstavaju u kategoriju metoda učenja niske efikasnosti, kao što su tu svrstali i prethodne dvije metode.
Time smo prošli smo kroz najčešće metode učenja. Sada ćemo preći na metodu koju naučnici svrstavaju među najefikasnije metode učenja – metoda aktivnog ponavljanja, bar sam je ja tako preveo, engleski termin je “Active recall”.
METODA AKTIVNOG PONAVLJANJA
Za većinu ljudi, učenje predstavlja process ubacivanja informacija u mozak - što određenu informaciju više puta ubace, veća je šansa da će ona tu i ostati. Isto tako, većina smatra da je proces reprodukcije sadržaja, bilo usmeno ili pismeno, samo mjerenje toga koliko zapravo informacija posjedujemo.
Kao što znamo da mjerenjem nekog fizičkog objekta, ne mijenjamo njegovu veličinu, oblik ili težinu, vođeni tim principom, većina pretpostavlja da mjerenjem našeg znanja, ne mijenjamo količinu informacija koja će ostati u našem mozgu. Da biste povećali efikasnost svog učenja, veoma je bitno da shvatite da je reprodukcija sadržaja kojeg smo naučili obostran process, odnosno reprodukcijom sadržaja učvršćujemo već naučeni sadržaj.
Godine studija su pokazale da je upravo ovo najbolja metoda za učenje, i ovo je metoda koja će većini poboljšati efikasnost učenja. Šta se podrazumijeva pod ovom metodom? Dakle ova metoda se odnosi na to da se nakon inicijalnog učenja, što manje oslanjamo na sam tekst, ili video snimak, u zavisnosti koji je izvor informacija, a da se što više oslanjamo na naše znanje, odnosno da se svakim ponavljanjem prvenstveno trudimo da reprodukujemo što više informacija.
Hajde da vidimo dokaze koji stoje iza ove metode. Godina studije je 1939, dakle vidimo da je ova metoda proučavana mnogi niz godina , odnosno nije ništa novo. (Spitzer)
U ovoj studiji testirali su studente nakon čitanja određenog teksta. Prva grupa studenata je testirana nakon jednog i sedam dana od inicijalnog učenja i zabilježeni su njihovi rezultati.
Druga grupa je ispitivana na sličan način, sa jednom razlikom u odnosu na prvu grupu, a to je da su ovoj grupi nakon inicijalnog učenja postavljana određena pitanja iz teksta, da bi se zatim na isti način testirali nakon jednog i nakon 7 dana, isto kao i prva grupa.
Upoređivanjem rezultata prve i druge grupe, uočena je značajna razlika. Studenti kojima su nakon inicijalnog učenja postavljana pitanja iz teksta, su imali oko 20% više tačnih odgovora, i nakon prvog dana kao i nakon 7 dana, u odnosu na prvu grupu.
Poboljšanje od 20% je veliki znak da je ova metoda efikasna, te je ova metoda ispitivana mnogi niz godina, gdje ponavljano dovodi do pozitivnih rezultata.
Dakle glavni koncept ove metode jeste taj da nakon inicijalnog učenja, kontinuirano testiramo sebe koliko smo informacija zapamtili, oslanjajući se na izvorni sadržaj tek onda kada nismo sigurni u svoje znanje. E sada, tu možete biti maštoviti u pogledu načina na koji ćete sebe testirati. Jedan od prijedloga jeste da se tokom inicijalnog učenja zapisuju pitanja u vezi sa tim tekstom. Zatim nakon narednog ponavljanja, ne čitate tekst, nego čitate ta pitanja koja ste sebi napravili, i pokušate dati odgovore. Tek onda kada ne znate odgovor na pitanje, ili niste sigurni, pogledate odgovor u knjizi kako bi povećali šansu da se naredni put sjetite toga.
Još jedan od načina pomoću kojeg sebe možete testirati jeste da pravite kartice za ponavljanje. Tokom inicijalnog učenja, sa jedne strane kartice napišete pitanje, dok sa druge strane napišete odgovor, ili glavne stavke odgovora, na taj način se brzo možete podsjetiti ukoliko ste zaboravili dato pitanje. To mogu biti fizičke kartice, koje ćete vi napraviti od papira, međutim danas na internetu postoje mnogobrojni sajtovi koji vam pomažu u tom procesu, na kojima pravite digitalne kartice za ponavljanje i koji čak razvrstavaju kartice prema tome koliko ih dobro poznajete, naglašavajući one koje trebate više ponavljati, odnosno one na koje često dajete pogrešne odgovore.
Naravno, ne morate potpuno zanemariti prethodne tehnike učenja, ali svakako da možete napraviti određene ispravke u njihovoj primjeni. Kao što smo vidjeli, tokom korištenja metode podvlačenja markerima, sadržaj se lakše pamti ako se podvlače samo najbitnije stvari u tekstu, u odnosu na podvlačenje čitavih rečenica i pasusa. Ako volite da pravite bilješke i imate pozitivno iskustvo sa njima, nastavite da učite na taj način, ali pokušajte da se pri procesu pravljenja bilješki što manje oslanjate na knjigu, a što više na sopstveni doživljaj pročitanog teksta, eventualno naknadno praveći ispravke, jer nećete uvijek savršeno sumirati sadržaj.
To bi bilo to za ovaj put. Nadam se da ste uspjeli izvući neke korisne informacije iz ovog članka. Srećno sa učenjem!
Reference:
Improving Students' Learning With Effective Learning Techniques: Promising Directions From Cognitive and Educational Psychology (monografija koja obuhvata sve pomenute reference)
Fowler, R. L., & Barker, A. S. (1974). Effectiveness of highlighting for retention of text material. Journal of Applied Psychology
Rickards, J. P., & August, G. J. (1975). Generative underlining strategies in prose recall. Journal of Educational Psychology
Peterson, S. E. (1992). The cognitive functions of underlining as a study technique. Reading Research and Instruction
Rothkopf, E. Z. (1968). Textual constraint as function of repeated inspection. Journal of Educational Psychology
Spitzer, H. F. (1939). Studies in retention. Journal of Educational Psychology
Comments